Τρίτη 19 Οκτωβρίου 2010

Περί του ονόματος Κολλίνα/Κολλίνες - Μέρος Γ΄

Έγραψα στην εισαγωγική ανάρτηση περί της ετυμολογίας του ονόματος του χωριού μας ότι μια δεύτερη ομάδα αναζητήσεων αποτελούν οι "γλωσσομαθείς θεωρίες", οι οποίες προσφεύγουν στις λατινογενείς γλώσσες και προσπαθούν να ετυμολογήσουν το όνομα Κολλίνες από τη λατινική λέξη collis (λόφος) και τα παράγωγά της στις γλώσσες αυτές. 

Ο Θάνος Βαγενάς στα Χρονικά Κολλινών Αρκαδίας, σελ. 43, γράφει ότι έχει υποστηριχθεί πως η τοπωνυμία Κολλίνες προήλθε από τη γαλλική λέξη colline που θα πει λόφος και παραπέμπει στο Αρκαδικόν Ημερολόγιον 1937, σελ. 106, όπου αναφέρεται: "Κολλίναι. Έλαβε το όνομα από την γαλλικήν λέξιν 'colline', διότι είναι κτισμένη η κωμόπολις αύτη επί λόφων... ". Η άποψη όμως αυτή δεν τον πείθει και παρατηρεί πως τα περισσότερα χωριά της Ελλάδας είναι χτισμένα "επί λόφων" χωρίς να λέγονται Κολλίνες, ενώ σημειώνει και ότι κανένας από τους πρώτους οικιστές, ποιμένες ή αγρότες, δε θα ήξερε ούτε λέξη γαλλικά, για να ονομάσει έναν τόπο ελληνικό με γαλλικό όνομα.

Ο ίδιος συγγραφέας παραθέτει στη συνέχεια και μια ακόμα σκέψη που εκκινεί από την ονομασία της Κύπρου. Σε ιστορικό βιβλίο που αφορά την Κύπρο  αναφέρεται ότι "Εκλήθη (η Κύπρος) και Κολλινία λατινικώς, ήτοι λοφώδης, διά το να μην έχη όρη πολλά υψηλά, εκτός του όρους του Ολύμπου...". Ούτε όμως και αυτός ο συσχετισμός τον πείθει και σημειώνει ότι η Κύπρος έχει αυτό το χαρακτηρισμό του "λοφώδους" τόπου, γιατί είναι πραγματικά και ιδιότυπα λοφώδης μέσα στους μεγάλους κάμπους της. Προσθέτει, μάλιστα, ότι η Κύπρος δέχτηκε και Γάλλους και παντός είδους Φράγκους που την είδαν "Κολλινία". Όμως οι δικές μας Κολλίνες ούτε ιδιότυπα λοφώδεις είναι, ούτε πιθανότατα  οι Φράγκοι του 1200-1300 μ.Χ. τις ήξεραν και ίσως αυτές ούτε καν υπήρχαν τότε. 

Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειώσουμε ότι πληροφορίες σχετικές  με την ονομασία αυτή της Κύπρου, και σε χρόνους πολύ παλιότερους της Φραγκοκρατίας, βρίσκουμε στο διαδίκτυο, όπου διαβάζουμε σχετικά: "Την ονομασία αυτή [Κολινία] τη χρησιμοποιούν ο Αστύνομος, ο Ευστάθιος και ο Πλίνιος· πιθανόν να προέρχεται από τη λατινική λέξη collinus [από το collis (λόφος), αυτός που αναφέρεται στο λόφο, λοφώδης], λέξη που χρησιμοποιόταν για να αποδώσει τη λοφώδη τοπογραφία του νησιού, που οφείλεται και στην αφθονία των κρητίδων και των λαβών που, με την αποσύνθεση και τη διάβρωση, παίρνουν στρογγυλωμένο σχήμα".

Ο Αντώνης Παπαγιαννόπουλος, επίσης, στο βιβλίο του Το χωριό μου, σελ. 10, ασχολείται συνοπτικά με την ετυμολογική εκδοχή της γαλλικής λέξης  colline και απλώς σημειώνει ότι μια παράδοση φέρνει το κτίσιμο του χωριού στα χρόνια της Φραγκοκρατίας και επειδή είναι χτισμένο στις πλαγιές των γηλόφων ονομάτηκε από τους Φράγκους Κολλίνες (Collines).

Βλέπουμε, λοιπόν, από τα προαναφερθέντα, ότι για το θέμα  έχουν γραφτεί αρκετά και έχουν διατυπωθεί αρκετές αντιρρήσεις, ιδίως από το Θάνο Βαγενά. Δεν παύει, ωστόσο, να είναι μια ενδιαφέρουσα ετυμολογική εκδοχή, που "σκοντάφτει" όμως κι αυτή στο άλλο μεγάλο αναπάντητο ερώτημα που αφορά το χρόνο κτίσεως των Κολλινών

Σε κάθε περίπτωση πρέπει να επισημάνουμε ότι και η ορθογραφία του ονόματος Κολλίνα/Κολλίνες με το διπλό λ (άγνωστο πότε καθιερώθηκε) δίνει μια κατεύθυνση προς τα παράγωγα της λατινικής λέξης collis

Πρέπει επίσης να προσθέσουμε ότι όχι μόνο το γαλλικό colline (πληθυντικός collines), αλλά και πολλές άλλες λατινογενείς γλώσσες διεκδικούν μερίδιο στην ετυμολογία του ονόματος του χωριού μας. Με ευκολία μπορούν πλέον να αντληθούν από το διαδίκτυο  πληροφορίες για πολλές ξένες γλώσσες και τα αποτελέσματα είναι πράγματι εντυπωσιακά. Στο wiktionary.org μπορούμε να δούμε σε διάφορες γλώσσες παρόμοιες συνώνυμες λέξεις. Αξιοσημείωτο είναι ότι ο λόφος στα ιταλικά είναι collina (πληθυντικός colline) και colina επίσης (με ένα όμως l)  στα ισπανικά και πορτογαλικά.

Σίγουρα, όσο απομακρυνόμαστε από το γεωγραφικό και το ιστορικό πλαίσιο που μας ενδιαφέρει, εξασθενίζουμε την πειστικότητα της λατινογενούς ετυμολογίας του ονόματος του χωριού μας. Ας κρατήσουμε όμως το λόφο ως collis, colline collina στα λατινικά, γαλλικά και ιταλικά αντίστοιχα. Είναι -αν μη τι άλλο- μια ενδιαφέρουσα εκδοχή.  Άλλωστε στην επόμενη ανάρτηση μάς περιμένει η ρωμαϊκή Porta Collina, η  Πύλη της αρχαίας Ρώμης στον Κυρινάλιο Λόφο, και στη μεθεπόμενη ανάρτηση θα ξανασυναντήσουμε τους Φράγκους και τον Κολινέτο, τον πρωτοβεστιάριο όλου του πριγκηπάτου, σύμφωνα με το Χρονικόν του Μορέως...