Στον Αγιο-Δημήτρη στα Λιμπίτοβα

Πηγή: http://www.kollina.gr

Του Αγίου Μάμαντος σήμερα και, σύμφωνα με την παράδοση που κρατάει πολλές δεκαετίες, τελείται λειτουργία στον Αγιο-Δημήτρη στα Λιμπίτοβα, στον Κάτω Μύλο. Είναι ένα μικρό ξωκλήσι, ίσως το μικρότερο του χωριού μας και σύμφωνα με την ημερομηνία που είναι χαραγμένη τόσο πάνω από την είσοδο όσο και μέσα στο ιερό έχει (ξανα)χτιστεί το 1831.

Μέχρι πριν λίγα χρόνια δεν έφτανε εκεί δρόμος και, αν πήγαινε κανείς στα Λιμπίτοβα με αυτοκίνητο, έπρεπε να ανηφορίσει το μονοπάτι από τη ρεματιά μέχρι εκεί. Πολλοί συγχωριανοί μας  δεν έχουν πάει ποτέ στο ξωκλήσι αυτό ούτε ίσως το γνωρίζουν καν.

Ο λόγος που κάθε χρόνο γίνεται η λειτουργία στις 2 του Σεπτέμβρη είναι τουλάχιστον διπλός. Από τη μία, όσον αφορά το μη εορτασμό στις 26 Οκτωβρίου, "ευθύνεται" η γνωστή διάχυτη ευσέβεια του χωριού μας που φρόντισε να έχουμε πολλά ξωκλήσια (περίπου 25 και τα δυο χωριά μας μαζί, χώρια τα δεκάδες χαλάσματα). Μόνο στα Λιμπίτοβα υπάρχουν, εκτός από τους σωζόμενους ναούς της Φανερής και του Αγιο-Δημήτρη, ερείπια πολλών ναών (Άγιος Λουκάς, Άγιος Τρύφωνας, Άγιος Βλάσιος) που μάλλον καταστράφηκαν κατά την Επανάσταση του 1821, ιδίως από τον Ιμπραήμ, και δεν ξαναχτίστηκαν ποτέ, αλλά η ευσέβεια των κατοίκων διαφύλαξε τα ερείπιά τους και κατασκεύασε ένα μικρό εικονοστάσι μέσα στα χαλάσματα. Η ίδια ευσέβεια οδήγησε στην κατασκευή περισσότερων ναών στην ευρύτερη περιοχή αφιερωμένων στον ίδιο άγιο. Ο Άγιος Δημήτριος αποτελεί  το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα [έχουμε φυσικά και δύο ναούς της Κοίμησης της Παναγίας, έναν σε κάθε χωριό και εν μέρει δύο ναούς της Αγίας Ειρήνης (αφού στην Αγία Ειρήνη στον κάμπο, μάλλον απλώς συμπανηγυρίζουμε με τους Βλαχοκερασιώτες, στους οποίους νομίζω ότι ανήκει) και δύο του Αγίου Νικολάου (στο Κατωχώρι και στην Μακριόπολη, που γιορτάζει όμως μόνο το καλοκαίρι στη γιορτή της Αγίας Μαρίνας)]. Υπάρχουν, λοιπόν, τρεις ναοί αφιερωμένοι στον Αγιο-Δημήτρη: το νεκροταφείο στο Περαχώρι, το επίσης νεκροταφείο στο Κατωχώρι και τούτο δω το μικρό ξωκλήσι, (που ίσως ήταν κάποτε η μητρόπολη στον οικισμό Λιμπίτοβα) πολλά χιλιόμετρα μακριά από το χωριό, δυσπρόσιτο και μισοξεχασμένο. Υπάρχουν επίσης ερείπια από ναό του Αγίου Δημητρίου στην Κλιβίτσα, πιθανόν και αλλού... Όταν όμως οι διάφοροι οικισμοί -πιθανότατα στα χρόνια της Επανάστασης -λίγο πριν, λίγο μετά- άρχισαν να εγκαταλείπονται και οι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν στις σημερινές Κολλίνες πρόεκυψε το πρακτικό ζήτημα πώς θα λειτουργιούνται ταυτόχρονα στη μέρα τη μνήμης τους οι περισσότεροι από ένας ναοί που ήταν αφιερωμένοι στον Άγιο Δημήτριο. Και καλά, το Κατωχώρι μέχρι πριν λίγα χρόνια είχε το δικό του παπά, όμως η Απάνω Κολλίνα από το Μεσοπόλεμο τουλάχιστον και μετά είχε μόνο έναν παπά. Αναγκαστικά λοιπόν έπρεπε να βρεθεί μια άλλη ημερομηνία, για να μην εγκαταλειφθεί το μικρό ξωκλήσι του Αγιο-Δημήτρη στα Λιμπίτοβα. 

Έτσι ερχόμαστε στο δεύτερο λόγο που γίνεται η λειτουργία στις 2 του Σεπτέμβρη και που έχει να κάνει πια με την επιλογή  της συγκεκριμένης γιορτής. Ο Άγιος Μάμας είναι προστάτης των κτηνοτρόφων. Υπάρχει μάλιστα στα λειτουργικά βιβλία της Εκκλησίας και σχετική ευχή για την ευλογία των κοπαδιών. Εκείνα το χρόνια, και σήμερα ακόμη, αλλά σε πολύ μικρότερο βαθμό, στην περιοχή και ιδίως στα απέναντι βουνά οι τσοπάνηδες ανέβαζαν το καλοκαίρι τα κοπάδια τους και κάποιοι τα πότιζαν στο ποταμάκι που διασχίζει τη ρεματιά πιο κάτω από το εκκλησάκι. Ήταν λοιπόν μια καλή ευκαιρία να λειτουργηθούν λίγο πριν φύγουν για τα χειμαδιά και να γίνει κι αγιασμός, για να ευλογηθούν τα ζωντανά τους. 

Μαζί τους συγκεντρώνονταν στη μνήμη του Αγίου Μάμαντος και οι πολυάριθμοι Κολλινιάτες που είχαν χωράφια, καλύβια (ερείπιά τους διακρίνει κανείς και στη φωτογραφία της εκκλησίας) και κήπους στην περιοχή. Τα Λιμπίτοβα (ή το πιθανότερο Αλιμπίτοβα) είναι, για όσους δεν το γνωρίζουν, ευρύτερο τοπωνύμιο που περιλαμβάνει αρκετές συστάδες καλυβιών και χωράφια τουλάχιστον από τον Απάνω Μύλο μέχρι τη Φανερή. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι μέχρι πριν μερικά χρόνια  υπήρχαν στην περιοχή άφθονα νερά και πηγές και καθημερινά δεκάδες Κολλινιάτες πηγαινοέρχονταν  στους κήπους τους, για να ποτίσουν, να καλλιεργήσουν κλπ. Είναι χαρακτηριστικό  ότι στην περιοχή λειτουργούσαν τρεις νερόμυλοι (φωτογραφίες από ερειπωμένους πια νερόμυλους, σύντομη περιγραφή του τρόπου λειτουργίας τους και  ... άδεια ασκήσεως επαγγέλματος μυλωνά μπορείτε να δείτε στην σχετική ενότητα του ιστότοπου του Συλλόγου  Φίλων της Σκιρίτιδας). Οι νερόμυλοι αυτοί  έδωσαν και το τοπωνύμιο Μύλος στην περιοχή, και μάλιστα με τις ειδικότερες υποδιαιρέσεις σε Απάνου (ή Πάνω, αν προτιμάτε), Μεσιανό και Κάτου (Κάτω) Μύλο.

Οι μυλωνάδες  συγκέντρωναν το νερό για να λειτουργήσουν τους μύλους τους στις μυλόγουρνες, δηλαδή μεγάλες υπαίθριες ανοιχτές δεξαμενές (γούρνες). που προέκυπταν συνήθως από την απόφραξη στο κατάλληλο σημείο ενός ρυακιού και εφοδιάζονταν με περισσότερο νερό που μεταφερόταν ακόμα και από μεγάλες αποστάσεις με κιούγκια. Τη μυλόγουρνα του Κάτου Μύλου μπορεί να τη δει κανείς λίγο πιο πέρα από τον Αγιο-Δημήτρη.

Μετά την αξιοποίηση της κινητικής του ενέργειας  για το άλεσμα στους μύλους, το νερό διοχετευόταν  σε αυλάκια για να ποτιστούν τα χωράφια, με τις παραδοσιακές διαμάχες για την κατανομή των νερών και τα δικαιώματα για πότισμα που αποτελούσαν αιώνιο θέμα συζήτησης και συγκρούσεων μεταξύ των γειτόνων και πεδίο δόξης λαμπρόν για τους αγροφύλακες.

Υποθέτω πως και φέτος ελάχιστοι, έστω, Κολλινιάτες θα διατηρήσουν την παράδοση και θα φτάσουν μέχρι τον Αγιο-Δημήτρη. Άραγε  μετά το σχόλασμα φιλεύει ακόμα τους προσκυνητές  ο μπαρμπα-Παντελής στα γίδια του κάτω στη ρεματιά  ή μήπως έχει πια κλείσει το μονοπάτι και δεν μπορεί να κατηφορήσει κανείς στο ρέμα, περνώντας δίπλα απ' τη μυλόγουρνα; Θα ξεκινήσει άραγε κανείς εφέτος με τα πόδια απ' την Κολλίνα κι απ' το δρόμο του Μεσιανού ή του Κάτου Μύλου θα φτάσει μέχρι τον Αγιο-Δημήτρη στα Λιμπίτοβα;